زکات طلا یکی از واجبات مالی در اسلام است که اگر شرایطش فراهم باشد، مسلمان باید سهم مشخصی از طلای خود را در راه خدا بپردازد. در شرایط امروزی که نگهداری طلا به‌عنوان سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز در میان مردم رایج شده، شناخت دقیق احکام زکات طلا نه‌تنها یک آگاهی مذهبی ضروری، بلکه راهی برای اطمینان از ادای تکلیف شرعی است. اگر شما نیز به دنبال کسب اطلاعات در مورد زکات طلا هستید، این مطلب برای شماست.
شرایط وجوب زکات طلا چیست؟
زکات طلا یکی از واجبات اسلام است که با هدف حمایت از نیازمندان و تحقق عدالت اجتماعی تعیین شده است. هر مسلمانی که دارای مالکیت کامل بر طلا باشد و این طلا به مدت یک سال قمری در اختیار او بماند، در صورتی که مقدار آن به حد نصاب زکات یعنی ۸۵ گرم طلای خالص برسد، باید ۲.۵٪ زکات از ارزش آن را پرداخت کند. پرداخت زکات می‌تواند به صورت نقدی یا معادل طلای واقعی انجام شود و تنها در صورتی واجب است که فرد مالک و توانایی استفاده از طلا را داشته باشد. در ادامه مقاله ضمن پاسخ به سوال «زکات طلا چگونه است»، دیدگاه‌های فقهی و مثال‌های کاربردی شرایط زکات طلا بررسی می‌کنیم.
مالکیت کامل
برای وجوب زکات طلا، شرط اول داشتن مالکیت کامل و قطعی بر آن است. این یعنی اگر فردی به‌طور واقعی صاحب طلا باشد و هیچ مانعی در تصرف و استفاده از آن نداشته باشد، شرایط زکات طلا برقرار است.
بنابراین، طلای امانت، طلای در رهن، طلایی که فرد هنوز تحویل نگرفته، طلای مهریه‌ای که هنوز به زوجه داده نشده، ارثی که هنوز بین ورثه تقسیم نشده بر سر مالکیت آن اختلاف وجود دارد، مشمول زکات نمی‌شود.
گذشتن یک سال قمری
برای اینکه طلا مشمول زکات شود، باید یک سال قمری کامل از مالکیت آن گذشته باشد. در فقه، به این مدت زمان «حول» گفته می‌شود.
اگر فردی قطعه طلایی را به قصد سرمایه‌گذاری یا نگهداری شخصی خریداری کند، تنها زمانی موظف به پرداخت زکات است که دوازده ماه قمری (۳۵۴ روز) از مالکیت آن گذشته باشد و طلا همچنان در اختیار او باشد.
اگر در طول یک سال قمری، حجم طلای فرد به میزانی کمتر از حد نصاب (۸۵ گرم) کاهش پیدا کند، سرشماری سال از ابتدا شروع می‌شود.
رسیدن به حد نصاب
مهم‌ترین شرط برای وجوب زکات طلا، رسیدن آن به «نصاب شرعی» است. اگر میزان طلای فرد از مقدار معینی کمتر باشد، زکات بر آن واجب نیست.
بر اساس نظر مشهور فقها، نصاب زکات طلا ۸۵ گرم طلای خالص ۲۴ عیار است.
اگر طلایی که در اختیار دارید عیار پایین‌تری دارد و مثلا ۱۸ عیار است، باید آن را به معادل طلای ۲۴ عیار تبدیل کنید تا ببینید به نصاب شرعی رسیده‌اید یا نه.
توجه داشته باشید که اگر طلای خود را در قالب سکه، شمش، طلای آب شده یا قطعات طلای زینتی نگهداری می‌کنید نیز برای رسیدن به پاسخ سوال «زکات طلا چقدر است» باید روند محاسبه حد نصاب را طی کنید.
زکات طلا فقط یکی از احکام مالی مرتبط با طلاست. خیلی از افراد به اشتباه زکات را با خمس طلا یکی می‌دانند، درحالی‌که این دو کاملا متفاوت‌اند و هرکدام شرایط خاص خودشان را دارند. برای اینکه دقیق‌تر بدانید خمس طلا چیست و چگونه محاسبه می‌شود، مطالعه این مطلب می‌تواند نگاهتان را کامل‌تر کند.
نصاب زکات طلا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
حد نصاب زکات طلا حدود ۸۵ گرم طلای ۲۴ عیار است. اگر مجموع طلایی که در اختیار دارید کمتر از این مقدار باشد، حتی با داشتن مالکیت کامل و گذشت یک سال قمری، زکات بر آن واجب نمی‌شود.
۱. نصاب اول که شرط ابتدایی برای وجوب زکات است و ۸۷.۴۸ گرم طلای خالص در نظر گرفته می‌شود.
۲. نصاب دوم که بر اساس هر افزایش ۴.۳۷۴ گرمی پس از نصاب اول، مقدار زکات بیشتر می‌شود.
تعریف نصاب اول و دوم
در فقه اسلامی، «نصاب» به حداقل میزان مال گفته می‌شود که اگر به آن برسد، زکات واجب می‌شود. برای طلا، دو سطح نصاب تعریف شده است:
- نصاب اول: اگر وزن طلای خالص شما به ۸۵ گرم یا بیشتر برسد و یک سال قمری از مالکیت آن بگذرد، پرداخت زکات واجب می‌شود.
زکات نصاب اول = ۱۰۰ ÷ ۲.۵ × ۸۵ گرم = ۲.۱۲۵ گرم طلای ۲۴ عیار
- نصاب دوم: اگر وزن طلا بیشتر از ۸۵ گرم باشد، فقط در صورتی زکات قسمت اضافه هم واجب می‌شود که آن اضافه دست‌کم ۱۷ گرم باشد. اگر اضافه کمتر از ۱۷ گرم باشد، فقط برای همان ۸۵ گرم زکات داده می‌شود. در صورتی‌که وزن طلای مازاد بیش از ۱۷ گرم باشد نیز باید ۲.۵ درصد از کل وزن طلا را برای زکات محاسبه کنید.
توجه داشته باشید که به ازای هر ۱۷ گرم اضافه‌شده بعد از نصاب اول، یک نصاب کامل حساب می‌شود و باید زکات کل آن مقدار را داد. اگر کمتر از ۱۷ گرم اضافه باشد، آن مقدار اضافه زکات ندارد.
نحوه محاسبه نصاب برای طلای ۱۸، ۲۱ و ۲۴ عیار
از آنجا که نصاب زکات طلا بر اساس وزن طلای ۲۴ عیار تعیین می‌شود، برای محاسبه اینکه آیا طلای شما به نصاب رسیده یا نه، باید ابتدا مقدار طلای خود را به معادل طلای ۲۴ عیار تبدیل کنید.
فرمول کلی تبدیل طلا به معادل ۲۴ عیار به شرح زیر است:
وزن طلای خالص = (عیار ÷ ۲۴) × وزن طلای شما
نصاب برای طلای ۲۴ عیار
اگر طلای شما ۲۴ عیار است و آن را در قالب‌هایی مانند شمش خالص یا طلای آب شده با خلوص کامل نگهداری می‌کنید، همان مقدار وزنی که دارید مستقیماً به‌عنوان طلای خالص در نظر گرفته می‌شود و نیازی به محاسبه یا تبدیل ندارد.
زکات نصاب = ۲.۵٪ × ۸۵ گرم = ۲.۱۲۵ گرم طلای ۲۴ عیار
نصاب برای طلای ۲۱ عیار
طلای ۲۱ عیار در برخی زیورآلات خاص یا سکه‌ها دیده می‌شود. این نوع طلا حدود ۸۷.۵٪ خلوص دارد و باید به طلای خالص تبدیل شود. فرمول محاسبه نصاب طلای ۲۱ عیار به شرح زیر است:
وزن طلای ۲۱ عیار × (۲۱ ÷ ۲۴) = وزن طلای خالص
این فرمول به‌صورت اعشاری نیز به شرح زیر است:
وزن طلای ۲۱ عیار × ۰.۸۷۵ = وزن طلای خالص
نصاب برای طلای ۱۸ عیار
طلای ۱۸ عیار رایج‌ترین نوع طلا در زیورآلات روزمره است و بسیاری از افراد این نوع طلا را برای استفاده شخصی یا سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند. برای بررسی نصاب طلای ۱۸ عیار، باید آن را به طلای ۲۴ عیار تبدیل کرد. فرمول محاسبه نصاب طلای ۱۸ عیار به شرح زیر است:
وزن طلای ۱۸ عیار × (۱۸ ÷ ۲۴) = وزن طلای خالص
این فرمول به‌صورت اعشاری نیز به شرح زیر است:
وزن طلای ۱۸ عیار × ۰.۷۵ = وزن طلای خالص
مثال عددی ساده برای درک بهتر نصاب
در ادامه این بخش برای انواع طلا و نصاب آن‌های مثال ارائه می‌کنیم.
مثال نصاب طلای ۲۴ عیار
فرض کنید فردی ۹۰ گرم طلای ۲۴ عیار با قیمت روز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان دارد. این مقدار بیشتر از نصاب شرعی ۸۵ گرم طلای خالص است، پس زکات بر آن واجب است. از آن‌جایی که مقدار طلا به نصاب دوم (یعنی ۸۵ + ۱۷ = ۱۰۲ گرم) نرسیده است، فقط همان ۸۵ گرم مشمول زکات شده و ۵ گرم اضافه، زکات ندارد.
مقدار زکات = ۲.۵٪ از ۸۵ گرم = ۲.۱۲۵ گرم
مبلغ تومانی زکات = ۲.۱۲۵ × ۹,۴۵۰,۰۰۰ = ۲۰,۰۸۱,۲۵۰ تومان
بنابراین، این فرد باید حدود ۲۰ میلیون و ۸۱ هزار تومان به‌عنوان زکات طلا پرداخت کند.
مثال نصاب طلای ۲۱ عیار
فرض کنید شخصی ۲۰۰ گرم طلای ۲۱ عیار دارد و قیمت روز طلای ۲۴ عیار نیز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان است.
برای اینکه متوجه شویم نصاب زکات طلا چند گرم است، در ابتدا باید آن را به طلای خالص تبدیل کنیم تا ببینیم اطلا مشمول زکات می‌شود یا خیر.
مقدار طلای خالص = (۲۱ ÷ ۲۴) × ۲۰۰ = ۱۷۵ گرم. بنابراین زکات واجب است.
در مرحله بعد به دلیل اینکه حجم طلا به میزان ۹۰ گرم از حد نصاب اول بیشتر است، وارد نصاب دوم می‌شویم.
برای محاسبه تعداد نصاب‌های دوم، عدد اضافه (۹۰) را بر ۱۷ تقسیم و فقط بخش صحیح را در نظر می‌گیریم (بخش اعشاری یعنی کمتر از یک نصاب کامل، لحاظ نمی‌شود). ۹۰ ÷ ۱۷ = ۵.۵
برای محاسبه وزن طلایی که زکات به آن تعلق می‌گیرد، وزن نصاب اول را با مجموع نصاب‌های دوم (هرکدام ۱۷ گرم) جمع می‌کنیم: ۸۵ + ( ۵ × ۱۷) = ۱۷۰ گرم
مقدار زکات = ۲.۵٪ از ۱۷۰ = ۴.۲۵ گرم
مبلغ تومانی زکات = ۴.۲۵ × ۹,۴۵۰,۰۰۰ = ۴۰,۱۶۲,۵۰۰ تومان
بنابراین، این فرد باید حدود ۴۰ میلیون و ۱۶۲ هزار تومان زکات پرداخت کند.
مثال نصاب طلای ۱۸ عیار
فردی ۱۰۰ گرم طلای ۱۸ عیار دارد. و قیمت روز طلای ۲۴ عیار نیز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان است.
در ابتدا باید آن را به طلای خالص تبدیل کنیم تا ببینیم اطلا مشمول زکات می‌شود یا خیر.
۱۰۰ × (۱۸ ÷ ۲۴) = ۷۵ گرم طلای خالص
چون ۷۵ گرم کمتر ۸۵ گرم است، پس نصاب زکات را نرسیده و زکاتی بر این طلا واجب نیست.
مقدار زکات = صفر
مبلغ تومانی زکات = صفر تومان
نحوه محاسبه زکات طلا چگونه است؟
نحوه محاسبه زکات طلا به این صورت است که ابتدا باید عیار طلا مشخص شود، سپس مقدار طلای خالص آن محاسبه گردد. اگر وزن طلای خالص از حد نصاب شرعی بیشتر باشد، پرداخت زکات بر اساس ارزش روز طلا واجب می‌شود. میزان زکات نیز ۲.۵ درصد از وزن طلای خالص است. در ادامه هر مورد را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم.
نرخ زکات طلا (۲.۵٪ از مازاد بر نصاب)
نرخ زکات طلا مطابق احکام شرعی، برابر با ۲.۵٪ زکات از مازاد بر نصاب است.اگر طلای خالص شما به حد نصاب اول یعنی ۸۵ گرم برسد و یک سال بگذرد، زکات واجب است. اگر کمی بیشتر باشد ولی کمتر از ۱۷ گرم اضافه داشته باشید، فقط برای همان ۸۵ گرم زکات می‌دهید. اما اگر ۱۷ گرم یا بیشتر اضافه شود، باید برای کل وزن طلا زکات پرداخت کنید. بنابراین بر اساس هر ۱۷ گرم مازاد باید ۲.۵٪ زکات بدهید. اما وزن اضافی و کمتر از ۱۷ گرم زکات ندارد.
نحوه محاسبه زکات با نرخ روز طلا
برای محاسبه دقیق زکات با نرخ روز طلا، بایستی مراحل زیر را طی کنید:
- استعلام نرخ روز طلا: برای شروع لازم است قیمت یک گرم طلای ۲۴ عیار را بدانیم. برای یافتن قیمت دقیق بهتر است از منابع معتبر استفاده کنید. درحال‌حاضر قیمت هر گرم طلای ۲۴ عیار در بازار ایران حدود ۹٬۴۵۰٬۶۰۰ تومان است.
- محاسبه وزن طلای خالص: اگر طلای شما دارای عیار کمتر از ۲۴ است، ابتدا باید وزن واقعی را با استفاده از این فرمول زیر به معادل طلای خالص تبدیل کنید: وزن خالص = (عیار ÷ ۲۴) × وزن کل طلا
- تعیین مازاد بر نصاب شرعی: نصاب شرعی زکات طلا ۸۵ گرم طلای ۲۴ عیار است. اگر وزن طلای خالص کمتر از ۸۵ گرم باشد، زکات واجب نیست. اگر وزن طلا برابر یا بیشتر از ۸۵ گرم شود، باید به ازای هر ۱۷ گرم ۲.۵ درصد زکات را پرداخت کنید.
- محاسبه مبلغ ۲.۵٪ زکات: در مرحله بعد روی حد نصاب اول سهم ۲.۵٪ زکات را محاسبه می‌کنیم. وزن زکات (گرم) = ۸۵ × ۰.۰۲۵. به ازای هر ۱۷ گرم مازاد نیز زکات اضافه می‌شود.
- محاسبه مبلغ تومانی زکات: در نهایت باید مبلغ تومانی زکات را محاسبه کنید. مبلغ زکات (تومان) = وزن زکات (گرم) × قیمت روز طلای ۲۴ عیار (تومان)
بسیاری از افرادی که مشمول زکات طلا هستند، طلا را فقط برای زینت نگه نمی‌دارند؛ بلکه به چشم یک سرمایه‌گذاری سودآور نگاه می‌کنند. اگر شما هم به فکر کسب درآمد از نوسانات طلا هستید، حتما راهنمای چگونه با خرید و فروش طلا سود کنیم؟ را بخوانید تا بتوانید زکات را از سود واقعی‌تان پرداخت کنید، نه از روی ضرر.
مثال کاربردی با قیمت واقعی بازار
در ادامه تعدادی مثال کاربردی را با فرمول بررسی می‌کنیم.
طلا با وزن کمتر از حد نصاب اول
فرض کنید فردی دارای ۹۰ گرم طلای ۱۸ عیار است و قیمت روز طلای ۲۴ عیار نیز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان است.
در ابتدا باید آن را به طلای خالص تبدیل کنیم تا ببینیم اطلا مشمول زکات می‌شود یا خیر.
(۱۸ ÷ ۲۴) × ۹۰ = ۶۷.۵ گرم طلای خالص
چون ۶۷.۵ گرم کمتر ۸۵ گرم است، پس نصاب زکات را نرسیده و زکاتی بر این طلا واجب نیست.
مقدار زکات = صفر
مبلغ تومانی زکات = صفر تومان
طلا با وزن بالاتر از حد نصاب دوم
فردی ۲۰۰ گرم طلای ۲۴ عیار دارد و قیمت روز طلای ۲۴ عیار نیز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان است.
بعد به دلیل اینکه حجم طلا به میزان ۱۱۵ گرم از حد نصاب اول (۸۵ گرم) بیشتر است، وارد نصاب دوم می‌شویم.
برای محاسبه تعداد نصاب‌های دوم، عدد اضافه (۱۱۵) را بر ۱۷ تقسیم و فقط بخش صحیح را در نظر می‌گیریم. (بخش اعشاری یعنی کمتر از یک نصاب کامل، لحاظ نمی‌شود). ۱۱۵ ÷ ۱۷ = ۶.۷۶
برای محاسبه وزن طلایی که زکات به آن تعلق می‌گیرد، وزن نصاب اول را با مجموع نصاب‌های دوم (هرکدام ۱۷ گرم) جمع می‌کنیم: ۸۵ + ( ۶ × ۱۷) = ۱۸۷ گرم
مقدار زکات = ۲.۵٪ از ۱۸۷ = ۴.۶۷۵ گرم
مبلغ تومانی زکات = ۴.۶۷۵ × ۹,۴۵۰,۰۰۰ = ۴۴,۱۷۸,۷۵۰ تومان
بنابراین، این فرد باید حدود ۴۴ میلیون و ۱۷۸ هزار تومان زکات پرداخت کند.
طلا با وزن بیشتر از حد نصاب اول
فرض کنید فردی ۹۵ گرم طلای ۲۴ عیار با قیمت روز ۹,۴۵۰,۰۰۰ تومان دارد.
این مقدار بیشتر از نصاب شرعی ۸۵ گرم طلای خالص است، پس زکات بر آن واجب است. از آن‌جایی که مقدار طلا به نصاب دوم (یعنی ۸۵ + ۱۷ = ۱۰۲ گرم) نرسیده است، فقط همان ۸۵ گرم مشمول زکات شده و ۱۰ گرم اضافه، زکات ندارد.
مقدار زکات = ۲.۵٪ از ۸۵ گرم = ۲.۱۲۵ گرم
مبلغ تومانی زکات = ۲.۱۲۵ × ۹,۴۵۰,۰۰۰ = ۲۰,۰۸۱,۲۵۰ تومان
بنابراین، این فرد باید حدود ۲۰ میلیون و ۸۱ هزار تومان به‌عنوان زکات طلا پرداخت کند.
نظر مراجع تقلید درباره زکات طلا
زکات طلا چیست و در چه شرایطی باید پرداخت شود؟ این پرسشی است که پاسخ آن در میان مراجع تقلید یکسان نیست. برخی زکات را در صورت رسیدن هرگونه طلا به نصاب شرعی و گذشت یک سال قمری واجب می‌دانند و برخی دیگر آن را در طلاهای زینتی لازم نمی‌دانند. در ادامه، نظرات مراجع مختلف را مرور می‌کنیم.
آیت‌الله خامنه‌ای
طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای، زکات طلا در صورتی واجب می‌شود که طلای نگهداری‌شده به حد نصاب برسد، یک سال قمری از تملک آن گذشته باشد و قصد استفاده شخصی از آن وجود نداشته باشد. در نگاه فقهی آیت‌الله خامنه‌ای، زکات طلا فقط شامل مواردی مانند طلاهای سرمایه‌ای یا ذخیره‌شده می‌شود، و طلای زینتی را در بر نمی‌گیرد. بنابراین اگر به‌دنبال حکم دقیق «زکات طلا خامنه‌ای» هستید، باید به نوع استفاده و میزان طلای خود توجه کرد.
آیت‌الله سیستانی
طبق حکم زکات طلا سیستانی، هر کس طلای خالصی به وزن حداقل ۸۵ گرم داشته باشد و بعد از گذشت یک سال قمری، مشمول زکات است. اگر بیشتر از ۱۷ گرم اضافه داشته باشد نیز زکات به کل وزن تعلق می‌گیرد. همچنین، این حکم فقط در مورد طلاهایی هست که در معاملات رایج کاربرد دارند، نه طلای زینتی.
آیت‌الله مکارم
زکات طلا مکارم بر این موضوع تأکید دارد که زکات طلا وقتی واجب است که وزن طلای خالص به حد نصاب ۸۵ گرم برسد و مالک آن یک سال کامل نگه دارد. این حکم فقط برای طلایی است که به عنوان سرمایه‌گذاری نگهداری شده است و طلای برای استفاده شخصی و در حد متعارف را در بر نمی‌گیرد.
آیت‌الله نوری همدانی
آیت‌الله حسین نوری همدانی تأکید می‌کنند که زکات تنها بر طلایی واجب است که در معاملات رایج باشد و برای سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز نگهداری شود، نه طلای زینتی که برای استفاده شخصی است.
آیت‌الله صافی گلپایگانی
طبق نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی، زکات طلا در صورتی واجب می‌شود که وزن طلای خالص به حد نصاب شرعی برسد و مالک آن یک سال قمری کامل طلا را در اختیار داشته باشد. همچنین، زکات تنها بر طلایی واجب است که در معاملات رایج باشد و برای سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز نگهداری شود، نه طلای زینتی که برای استفاده شخصی است.
کسانی که طلای زیادی نگهداری می‌کنند، برای حفظ ارزش دارایی‌شان سراغ روش‌هایی مثل خرید و فروش طلای آب‌شده می‌روند. اما معامله این نوع طلا از نظر شرعی شرایط خاصی دارد و همه مراجع یک نظر ندارند. اگر چنین معامله‌ای انجام می‌دهید، حکم شرعی خرید و فروش طلای آب‌شده و شرایط معامله آن چیزی نیست که بتوانید نادیده بگیرید.
دیدگاه اهل سنت درباره زکات طلا
احکام زکات طلا در چهار مذهب اهل سنت شامل حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی در اصول کلی تا حد زیادی مشابه‌اند؛ یعنی در همه آن‌ها زکات بر طلای مازاد بر نصاب و پس از گذشت یک سال قمری واجب است و نرخ آن نیز ۲.۵٪ وزن طلای مشمول زکات است. اما در جزئیات تفاوت‌هایی دیده می‌شود که به شرح زیر هستند:
- مذهب حنفی: نصاب ۷۵ گرم طلای خالص و کمتر از حد نصاب شیعه در نظر گرفته می‌شود. برخی احکام مربوط به زکات بر طلای زینتی نیز سخت‌گیرانه‌تر است. همچنین برخی شرایط مالکیت و استفاده را متفاوت می‌دانند.
- مالکی: تأکید بر مالکیت کامل و این که طلا باید برای سود یا پس‌انداز نگه داشته شود دارد. زکات بر طلای مورد استفاده روزمره واجب نیست.
- شافعی: نصاب مشابه شیعه و در حدود ۸۵ گرم است و بر زکات بر طلای سرمایه‌ای تأکید دارد؛ اما برخی فتاوا درباره زکات طلاهای زینتی ممکن است متفاوت باشد.
- حنبلی: شبیه شافعی و مالکی است، اما در برخی موارد جزئیات فقهی خاص خود را دارد.
جدول مقایسه فتاوای مراجع درباره زکات طلا
در ادامه فتاوای مراجع درباره زکات طلا را بررسی می‌کنیم.
| مرجع | نصاب زکات طلا | شرط مالکیت یک سال قمری | شامل طلای زینتی و اشخصی می‌شود؟ | نرخ زکات |
| آیت‌الله خامنه‌ای | ۸۵ گرم طلای خالص | بله | خیر | ۲.۵٪ |
| آیت‌الله سیستانی | ۸۵ گرم طلای خالص | بله | خیر | ۲.۵٪ |
| آیت‌الله مکارم شیرازی | ۸۵ گرم طلای خالص | بله | خیر | ۲.۵٪ |
| آیت‌الله نوری همدانی | ۸۵ گرم طلای خالص | بله | خیر | ۲.۵٪ |
| آیت‌الله صافی گلپایگانی | ۸۵ گرم طلای خالص | بله | خیر | ۲.۵٪ |
چه طلاهایی شامل زکات نمی‌شوند؟
در ادامه، انواع طلاهایی که مشمول زکات نیستند را بررسی خواهیم کرد.
طلاهای مصرفی زنانه
طلاهای زنانه زینتی مانند انگشتر، گردنبند و دستبند، مشمول زکات نیستند. بسیاری از مراجع تقلید معتقدند این نوع طلاها جزو «محرّمات» هستند و از نظر شرعی نیازی به پرداخت زکات ندارند، زیرا برای استفاده روزمره و زینت استفاده می‌شوند. اما اگرا به‌عنوان سرمایه نگهداری شوند و استفاده زینتی نداشته باشد، ممکن است مشمول زکات شوند.
مهریه
طلای مهریه که به زن داده می‌شود، به‌طور معمول مشمول زکات نیست، مگر اینکه زن آن را به‌عنوان سرمایه نگه دارد و شرایط زکات مانند رسیدن به نصاب و گذشت یک سال بر آن صدق کند.
بیشتر مراجع، مهریه را جزو دارایی شخصی زن می‌دانند که اگر به شکل طلا باشد و شرایط زکات را داشته باشد، مشمول زکات است؛ ولی اگر در حال استفاده یا مصرف باشد زکات ندارد.
ارث
طلایی که از طریق ارث به شخص می‌رسد، اگر شرایط زکات مانند نصاب و یک سال مالکیت را داشته باشد، مشمول زکات است.
طلاهای یادگاری
طلایی که به‌صورت یادگاری یا هدیه نگه داشته می‌شود، اگر برای استفاده زینتی باشد، زکات ندارد. اما اگر به‌عنوان سرمایه نگهداری شود و شرایط نصاب و زمان مالکیت را داشته باشد، زکات بر آن واجب می‌شود.
موارد خاص طبق نظر مراجع
برخی مراجع تقلید، در موارد خاص نظرات متفاوتی دارند؛ مثلاً درباره طلای آب شده، طلاهای قدیمی یا طلایی که در بازار رایج نیست، ممکن است حکم زکات متفاوت شود. همچنین در شرایط خاص اقتصادی یا نوسانات بازار، برخی مراجع توصیه‌هایی برای رعایت دقیق‌تر یا آسان‌گیری ارائه می‌کنند. برای اطمینان از حکم دقیق در موارد خاص، بهتر است به استفتائات رسمی مراجع مراجعه کنید.
سوالات متداول درباره زکات طلا
- زکات طلا به صورت نقدی پرداخت می‌شود یا طلا؟
زکات طلا به صورت معادل نقدی پرداخت می‌شود تا مشکلات حمل و نگهداری طلا را به دنبال نداشته باشد. اما اگر امکان تحویل همان مقدار طلا وجود داشته باشد، می‌توان به صورت طلا هم پرداخت کرد.
- زکات را به چه کسی بدهیم؟
زکات باید به مصارف تعیین‌شده در شرع داده شود که شامل فقرا، مساکین، مستمندان و کسانی که به کمک نیاز دارند می‌شود. در همین راستا بهتر است زکات را به افراد معتبر و یا نهادهای خیریه قابل اعتماد بسپارید.
- فرق خمس و زکات چیست؟
زکات یک نوع مالیات شرعی است که به اموالی مانند طلا، پول و محصولات کشاورزی تعلق می‌گیرد و نرخ آن ۲.۵٪ است. اما خمس معادل یک پنجم (۲۰٪) سود یا درآمدهای خاص است و بر درآمدها و برخی اموال واجب می‌شود.
- آیا طلای دست دوم، آب شده یا بدون فاکتور شامل زکات می‌شود؟
طلای دست دوم یا آب شده اگر به عنوان سرمایه یا پس‌انداز نگهداری شود و به حد نصاب و زمان مالکیت برسد، مشمول زکات است. نداشتن فاکتور تاثیری در وجوب زکات ندارد؛ ملاک اصلی وزن و نوع استفاده طلا است و به سند خرید آن ربطی ندارد.
زکات طلا؛ رعایت تکلیف شرعی با دقت و آگاهی
زکات طلا از واجبات مهم مالی در اسلام است که رعایت دقیق شرایط آن، از جمله رسیدن به حد نصاب (۸۵ گرم طلای خالص)، گذشت یک سال قمری از مالکیت و نوع استفاده از طلا، برای پرداخت‌کنندگان ضروری است. طلای زینتی و مصرفی مشمول زکات نیست، اما طلای سرمایه‌ای و پس‌انداز شده باید با نرخ ۲.۵٪ زکات داده شود. همچنین، توجه به فتاوای مراجع تقلید مختلف می‌تواند در رفع شبهات و انتخاب روش صحیح پرداخت به شما کمک کند. با آگاهی و دقت در این زمینه، می‌توانید تکلیف شرعی خود را به بهترین نحو انجام دهید و از برکات این فریضه بهره‌مند شوید.
