فقط یک اشتباه کافی است تا میلیون‌ها تومان از دست بدهید! هیچ‌چیز به اندازه تردید در اصالت طلا، طعم خرید را تلخ نمی‌کند. مخصوصا وقتی طلایی را با هزار امید خریده‌اید، یا از کسی هدیه گرفته‌اید و حالا این سؤال ذهنتان را مشغول کرده است که نکند این طلا فیک باشد؟ واقعیت این است که تشخیص طلای اصل از فیک دیگر فقط دغدغه طلافروشان و زرگرها نیست. بسیاری از مردم امروز به دنبال راهی برای تشخیص طلای اصل از تقلبی هستند؛ بعضی‌ها تازه خرید کرده‌اند و نگران‌اند، بعضی هنوز نخریده‌اند اما می‌خواهند پیشاپیش راه را بدانند و گروهی هم فقط می‌خواهند بدانند که آیا طلایی که این روز‌ها تمامی افراد در استایل خود استفاده می‌کنند واقعی است یا خیر. اگر شما در یکی از این چند دسته قرار می‌گیرید باید بگوییم که جای درستی آمده‌اید. در این مطلب به نکات تشخیص طلای دست دوم و تقلبی گرفته تا تشخیص آب طلا از طلای اصلی و همچنین تشخیص شمش طلای اصل از فیک می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
روش های تشخیص طلای اصل از بدل در خانه
اگر در حال جست‌وجوی اینترنت برای آشنایی با روش تشخیص طلای اصل از فیک هستید، به‌احتمال زیاد همین حالا یک قطعه طلا در دست دارید و می‌خواهید بدون مراجعه به طلافروش از اصالتش مطمئن شوید. این نیاز کاملا قابل درک است؛ چرا که نه همیشه وقت چنین کاری را دارید و نه دسترسی همیشگی به طلافروشی میسر است. به همین دلیل بسیاری از مردم مانند شما به دنبال روش‌های ساده، کم‌هزینه و فوری تشخیص طلای اصل از بدل در خانه هستند بلکه بتوانند حداقل یک ذهنیت اولیه از واقعی یا فیک بودن طلای خود داشته باشند. قبل از معرفی این موارد باید بدانید که این روش‌ها جای آزمایش‌های حرفه‌ای را نمی‌گیرند. اما اگر صرفا می‌خواهید دغدغه ذهنی خود را رفع کنید، راه‌حل‌های خانگی می‌توانند نجات‌بخش باشند. در ادامه، به دقیق‌ترین و رایج‌ترین این روش‌ها می‌پردازیم:
تشخیص طلای اصل با آهنربا
یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال قابل‌دسترس‌ترین روش‌ها برای تشخیص اصالت طلا، استفاده از آهنربا است که در خانه همه افراد یافت می‌شود. کاربردی بودن آهنربا به این موضوع برمی‌گردد که طلا به‌طور ذاتی خاصیت مغناطیسی ندارد. بنابراین در شرایط طبیعی، نباید به هیچ آهن‌ربایی جذب شود. در صورتی که قطعه طلای مورد نظر با نزدیک‌کردن آهنربا واکنش نشان دهد یا اندکی به آن جذب شود، می‌توان با اطمینان نسبتا بالا گفت که طلای شما اصل نیست.
با این حال نباید این آزمایش را به تنهایی مبنای قضاوت کلی قرار دهید؛ زیرا جذب نشدن طلا به آهنربا به‌تنهایی نشان‌دهنده اصالت طلا نیست؛ چراکه بسیاری از فلزات رایج در ساخت بدلیجات مانند مس یا برنج، نیز غیرمغناطیسی هستند. از این‌رو، این روش تنها می‌تواند به عنوان یک فیلتر اولیه عمل کند.
تشخیص طلای اصل از بدل با آب
استفاده از آب یکی دیگر از روش‌های ساده و قابل‌اجرا در منزل برای بررسی اصالت طلا است که از روش آهنربا هم آسان‌تر انجام می‌گیرد. طلا فلزی متراکم و سنگین است و در مقایسه با بسیاری از فلزات بدل، وزن بیشتری دارد. این ویژگی باعث می‌شود که در یک آزمایش ساده با آب، رفتار متفاوتی از خود نشان دهد.
برای انجام این آزمایش کافی است ظرفی شفاف را با آب پر کرده و قطعه طلا را به‌آرامی در آن بیندازید. طلای اصل به‌سرعت و بدون مکث به ته ظرف فرو می‌رود. در مقابل، قطعات بدلی که صرفا نام طلا را یدک می‌کشند و در حقیقت از فلزات سبک‌تر یا توخالی ساخته شده‌اند، ممکن است به سختی در آب فرو بروند یا حتی برای روی سطح آب معلق بمانند.
با این حال، باز هم تأکید می‌کنیم که این روش‌ها صرفا یک نشانه کمکی برای تشخیص طلای اصل از فیک
است و به هیچ‌وجه نباید آن را یک معیار قطعی مدنظر قرار دهید. دلیل اینکه به این موضوع اشاره می‌کنیم این است که برخی از بدلیجات نیز با طراحی سنگین و چگال ساخته می‌شوند تا رفتاری شبیه طلا از خود نشان دهند و سریعا در آب فرو روند.
تشخیص طلای اصل با آبلیمو
یکی از روش‌هایی که در برخی منابع خانگی به‌عنوان راه تشخیص اصالت طلا مطرح می‌شود، استفاده از اسیدهای ضعیف نظیر آبلیمو است. یکی دیگر از قابلیت‌های منحصربه‌فرد طلا این است که برخلاف بسیاری از فلزات دیگر، در برابر اسیدهای طبیعی واکنش نشان نمی‌دهد و دچار تغییر رنگ یا خوردگی نیز نمی‌شود. بنابراین طی یک آزمایش ساده می‌توانید سطح قطعه طلا مورد نظر را با مقدار اندکی آبلیمو آغشته کرده و پس از چند دقیقه آن را با دستمال تمیز پاک کنید.
در صورتی که فلز دچار تیرگی، خوردگی یا تغییر رنگ شود، به احتمال زیاد آن قطعه طلا نیست و به‌جای آن با یک آلیاژ ارزان‌قیمت یا فلز روکش‌‌شده مواجه هستید. اما اگر سطح فلز بدون هیچ تغییری باقی بماند، می‌توان آن را نشانه‌ای از اصالت طلا در نظر گرفت.
البته توجه داشته باشید که برخی فلزات روکش‌دار ممکن است تا مدت‌زمان کوتاهی به آبلیمو واکنشی نشان ندهند، یا برعکس، طلاهای ناخالص دچار تغییرات سطحی بسیار جزئی شوند. علاوه‌براین استفاده مکرر از اسیدهای طبیعی بر روی زیورآلات، خصوصا مواردی که از آب‌طلا یا طلای دست دوم ساخته شده‌اند، ممکن است به سطح آن‌ها آسیب برساند.
تشخیص طلای اصل از تقلبی با وایتکس
یکی از روش‌هایی که بعضی اوقات در فضای مجازی به‌عنوان روش تشخیص طلای اصل از بدل مطرح می‌شود، استفاده از محلول سفیدکننده یا همان وایتکس است. در این روش فرض بر آن است که طلا در برابر مواد شیمیایی قوی مانند هیپوکلریت سدیم که ترکیب اصلی وایتکس است واکنش نشان نمی‌دهد. درحالی‌که فلزات بدل یا روکش‌دار ممکن است در تماس با این ماده دچار تغییر رنگ یا خوردگی شوند.
برای اجرای این آزمایش توصیه می‌شود تنها یک نقطه کوچک و غیرقابل دید از قطعه طلا را به مقدار بسیار اندکی وایتکس آغشته کرده و چند دقیقه صبر کنید. در صورتی که تغییر رنگ، لکه، خوردگی یا کدرشدگی در آن ناحیه مشاهده شود، می‌توان نسبت به اصل‌بودن طلا شک کرد.
با این حال، لازم است در این مورد نیز تأکید کنیم که تشخیص طلای اصل از تقلبی با وایتکس به هیچ‌وجه روش استاندارد و علمی نیست و استفاده نادرست از آن می‌تواند به سطح فلز آسیب وارد کند. همچنین ممکن است برخی فلزات بدل نیز در تماس کوتاه‌مدت با وایتکس واکنشی نشان ندهند و نتیجه آزمایش به‌اشتباه مثبت تلقی شود.
تشخیص طلای اصل از بدل با ماست
شاید جالب باشد بدانید که در برخی راهکارهای غیررسمی و صرفا تجربی، از ماست به‌عنوان ابزاری برای تشخیص طلای اصل از تقلبی نام برده می‌شود. مبنای این روش، خاصیت اسیدی ماست و واکنش احتمالی آن با فلزات معمولی است. در چنین آزمایشی قطعه طلا برای مدتی درون ماست قرار داده می‌شود تا مشخص گردد آیا بر سطح آن تغییر رنگ، سیاهی یا لکه‌ای ایجاد می‌شود یا خیر.
فرض بر این است که طلا در برابر مواد اسیدی ضعیف مانند لاکتیک اسید موجود در ماست مقاوم است و دچار تغییر نمی‌شود، درحالی‌که فلزاتی که به‌جای طلا صرفا روکش دارند یا بدل هستند ممکن است در تماس با ماست واکنش نشان داده و رنگشان تغییر کند.
باید تأکید کنیم که ممکن است قطعات طلای اصل که سطح آن‌ها اکسید شده یا آلوده هستند نیز دچار واکنش ظاهری شوند و نتیجه‌ای گمراه‌کننده ایجاد کنند. همچنین باقی‌ماندن ماست بر سطح زیورآلات ممکن است خود باعث آسیب‌های ظاهری و تجمع مواد شود.
تشخیص طلا با سرکه
تشخیص طلای اصل از تقلبی با سرکه یکی از روش‌هایی است که در میان راهکارهای خانگی، بیشتر از سایر گزینه‌ها مطرح می‌شود. همان‌طور که در بخش‌های قبل اشاره کردیم، طلا فلزی بسیار پایدار است و در برابر اسیدهای ضعیفی مانند سرکه، واکنش شیمیایی نشان نمی‌دهد. این در حالی است که بسیاری از فلزات بدل یا زیورآلاتی با روکش طلا ممکن است در تماس با سرکه دچار تغییر رنگ، لکه، یا حتی زنگ‌زدگی شوند.
برای انجام این آزمایش کافی است مقدار کمی سرکه سفید را در ظرفی ریخته و قطعه‌ی مورد نظر را برای چند دقیقه داخل آن قرار دهید. در صورت اصل‌بودن طلا، هیچ تغییری در رنگ یا سطح آن ایجاد نخواهد شد. اما اگر قطعه دچار تیرگی، خوردگی یا لکه‌های سطحی شد، احتمال آن‌که با طلای تقلبی طرف باشید بسیار بالا می‌رود.
با این حال، مانند سایر روش‌های تشخیص طلای اصل از بدل در خانه، این شیوه نیز قطعیت ندارد. برخی آلیاژهای تقلبی ممکن است در برابر اسیدهای ضعیف مقاومت نسبی داشته باشند و نتیجه‌ای گمراه‌کننده ایجاد کنند. از طرف دیگر، استفاده‌ی مداوم یا نادرست از سرکه، به‌ویژه روی زیورآلات آب‌کاری‌شده یا طلای دست دوم، می‌تواند باعث آسیب سطحی شود.
تشخیص طلای اصل با الکل
در میان روش‌های خانگی، گاهی به تشخیص طلای اصل از تقلبی با الکل نیز اشاره می‌شود که البته به اندازه موارد دیگر پرطرفدار نیست. پایه این روش بر این فرض استوار است که الکل می‌تواند اثر ناخالصی، چسب یا لایه‌های سطحی فلزات فیکی که ممکن است در قطعه طلا استفاده شده باشند را نمایان کند. این در حالی است که طلا فلزی خالص و پایدار است که در تماس با الکل دچار تغییر رنگ یا واکنش شیمیایی نمی‌شود.
نحوه انجام این تست نیز مانند موارد قبل بسیار ساده است. کافی است سطحی از زیورآلات مورد نظر را با یک تکه پنبه آغشته به الکل صنعتی تمیز کنید و آن را زیر نور بررسی نمایید. اگر پس از تماس با الکل تغییر رنگ، لکه یا رگه‌هایی روی سطح فلز ظاهر شود، می‌توان نسبت به اصل‌بودن آن تردید داشت.
فراموش نکنید که بسیاری از فلزات بدل ممکن است در این آزمایش واکنشی نشان ندهند یا از طرف دیگر، طلای دست دوم یا کهنه ممکن است به‌دلیل آلودگی‌های سطحی، نتیجه‌ای غیرواقعی ارائه دهد. بنابراین انجام آزمایشات حرفه‌ای‌تر خالی از لطف نیست.
تشخیص طلای اصلی با کد و اعداد حک شده
یکی از دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص طلای اصل از تقلبی، بررسی اعداد و علائم حک‌شده روی قطعه طلا است. این حکاکی‌ها شامل اطلاعاتی درباره عیار طلا، محل ساخت طلا و گاهی برند تولیدکننده هستند. برخلاف روش‌های تجربی که تا این قسمت از مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، این شیوه بر پایه ضوابط رسمی صنعت طلا و جواهر استوار است و اغلب اولین نشانه قابل‌اعتماد برای ارزیابی اصالت به‌شمار می‌رود.
توجه داشته باشید که حکاکی باید واضح، تمیز و دقیق باشد. حک‌های کج، کم‌رنگ یا غیرقابل‌خواندن، مشکوک‌اند. محل درج کد معمولا در قسمت‌های پنهان و ظریف مانند پشت پلاک، داخل حلقه، کنار قفل گردنبند است و بهتر است برای مشاهده دقیق آن‌ها از ذره‌بین یا نور موضعی استفاده شود.
رایج‌ترین کدهای عیار
کدهای عیار بسیار رایج به شرح زیر هستند:
- ۹۹۹ یا ۲۴ عیار: طلای کاملا خالص
- ۹۱۶ یا ۲۲ عیار: طلای با درصد خلوص بالا
- ۷۵۰ یا ۱۸ عیار: طلای متداول در بازار ایران
- ۵۸۵ یا ۱۴ عیار:طلای کم‌عیار که معمولا برای بازارهای خاص است.
- ۳۷۵ یا ۹ عیار : بیشتر در طلاهای وارداتی کم‌ارزش که در ایران به ندرت یافت می‌شود.
توجه داشته باشید که وجود عدد به تنهایی کافی نیست و باید با وزن، رنگ، واکنش‌های فیزیکی و حتی سابقه خرید تطبیق داده شود.
برند و محل ساخت طلا
علاوه بر عدد عیار نشانه‌های دیگری نیز بر روی قطعات طلا وجود دارد که می‌توانند در فرآیند تشخیص طلای اصل از تقلبی مؤثر باشند. یکی از این نشانه‌ها علامت برند یا کارخانه سازنده است که معمولاً به‌صورت حروف اختصاری، لوگو یا مهر خاص در کنار عدد عیار حک می‌شود. این علامت می‌تواند به شناسایی منشأ تولید و اعتبار ساخت طلا کمک کند که به‌ویژه در مورد برندهای معتبر داخلی و خارجی کاربردی است.
همچنین توجه داشته باشید که در برخی قطعه‌های خاص مانند سکه و شمش طلا، وجود نشانه‌های استاندارد، شماره سریال منحصربه‌فر یا ضرب رسمی اهمیت زیادی دارد. این نشانه‌ها توسط بانک مرکزی، ضراب‌خانه‌های رسمی یا شرکت‌های معتبر بین‌المللی درج می‌شوند و به‌نوعی نقش شناسنامه‌ی فیزیکی طلا را ایفا می‌کنند.
از تقلبی بودن طلا نگرانید؟ فقط در طلانو، طلای آب‌شده معتبر را به همراه فاکتور و کد شناسایی رسمی خریداری کنید.
روش های تخصصی تشخیص طلای اصل از تقلبی
هرچند روش‌های خانگی می‌توانند در مواردی به کاهش تردید کمک کنند، اما برای دستیابی به اطمینان واقعی و مستند، ناگزیر باید به روش‌های تخصصی رجوع کرد. درحال‌حاضر تعدادی ابزار و آزمایش وجود دارند که نه‌تنها با دقت بالا، بلکه بر اساس اصول علمی و استانداردهای صنفی تشخیص طلای اصل از تقلبی را ممکن می‌سازند. این روش‌ها، در طلافروشی‌ها، آزمایشگاه‌های عیارسنجی یا توسط کارشناسان خبره انجام می‌شوند و برای بررسی دقیق شمش، سکه، طلای دست دوم یا حتی زیورآلات کوچک به کار می‌روند.
در این بخش، به معرفی مهمترین و قابل‌اعتمادترین روش‌های تخصصی تشخیص طلای اصل از بدل می‌پردازیم.
تشخیص طلای اصل با تیزاب (نیتریک اسید)
یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین روش‌ها برای تشخیص طلای اصل از تقلبی استفاده از تیزاب سلطانی یا نیتریک اسید است که همچنان در بسیاری از طلافروشی‌ها و کارگاه‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به دلیل دقت بالا و واکنش شیمیایی مستقیم، به‌عنوان یک معیار قابل‌اتکا در شناسایی اصالت طلا شناخته می‌شود.
در این روش، یک خراش بسیار سطحی و محدود روی طلا ایجاد می‌شود و مقدار اندکی از تیزاب روی آن ریخته می‌شود.
- اگر طلا اصل باشد، هیچ واکنشی مشاهده نمی‌شود. نه کف می‌کند و نه تغییر رنگ می‌دهد.
- اگر طلا بدل باشد یا روکش داشته باشد، اسید با آن واکنش می‌دهد. بدین ترتیب سطح فلز ممکن است کف کند، تیره شود یا حتی لکه‌های سبز و قهوه‌ای بر آن ظاهر شود.
استفاده از نیتریک اسید نیازمند احتیاط جدی است. این ماده بسیار خورنده بوده و در صورت تماس با پوست، چشم یا مجاری تنفسی می‌تواند آسیب‌های جدی ایجاد کند. استفاده از آن باید تنها در محیط‌های دارای تهویه مناسب و توسط افراد آموزش‌دیده، همراه با دستکش، عینک ایمنی و ابزار مخصوص انجام شود.
تشخیص طلا با سنگ محک
سنگ محک یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین ابزارهای شناسایی اصالت طلاست که همچنان در طلافروشی‌ها، کارگاه‌های سنتی و مراکز عیارسنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش بر اساس واکنش شیمیایی بین طلا و اسیدهای مخصوص عیارسنجی، بر روی سطحی از جنس سنگ سیاه صیقلی انجام می‌شود. روش تشخیص طلای اصل با سنگ محک به دلیل دقت نسبتا بالا، سرعت اجرا و هزینه پایین، به‌عنوان یکی از رایج‌ترین شیوه‌های تخصصی شناخته می‌شود.
طی این روش قطعه طلا بر روی سطح سنگ محک کشیده می‌شود تا رد مشخصی از فلز روی سنگ باقی بماند. سپس قطره‌ای از اسید مخصوص عیارسنجی با درصد مشخص مثل اسید مخصوص طلا با عیار ۱۸ روی رد ایجادشده ریخته می‌شود. در صورتی که اثر خط باقی بماند، طلا با آن عیار مطابقت دارد.
در غیر این‌صورت، اسید اثر را پاک می‌کند و نشان می‌دهد که عیار پایین‌تر از اسید انتخابی است. این کار معمولا با چند اسید با درصدهای مختلف تکرار می‌شود تا عیار دقیق طلا مشخص شود.
اگر کشیدن طلا روی سنگ با فشار زیاد انجام شود، ممکن است به قطعه آسیب وارد شود. علاوه بر آن، استفاده نادرست از اسیدها، یا انتخاب اسید با عیار اشتباه، ممکن است باعث گمراهی در تشخیص شود. بنابراین، این روش باید توسط فردی انجام شود که در تشخیص تغییرات ظاهری اثر خط و واکنش اسید تجربه کافی داشته باشد.
تشخیص طلای اصل با حرارت و سوزاندن
یکی از روش‌هایی که گاه در میان روش‌های تجربی یا سنتی مطرح می‌شود، تشخیص طلای اصل با حرارت دادن یا سوزاندن است. مبنای این روش بر این موضوع استوار است که طلا در برابر شعله مستقیم آتش دچار سوختگی، تغییر رنگ یا دود نمی‌شود.
در این آزمایش، قطعه طلا برای چند ثانیه در معرض شعله فندک قوی یا منبع حرارتی مشابه قرار می‌گیرد. اگر فلز دچار تغییر رنگ، سیاهی، دود، یا بوی ناشی از سوختگی شود، به‌احتمال زیاد از جنس قطعه از طلا نیست و فقط دارای روکشی با ظاهر طلا است.
این روش بیشتر به‌عنوان راهی برای تشخیص ابتدایی آب‌طلا از طلای اصلی مطرح می‌شود یا در بررسی طلاهایی که مشکوک به روکش‌بودن هستند کاربرد دارد. همچنین در مواردی که طلا ظاهری بسیار درخشان دارد اما از جایی غیر از طلافروشی رسمی با فاکتور خریداری شده است، تست حرارتی روشی کاربردی است.
در این نوع آزمایش نیز توجه داشته باشید که با وجود کاربردی بودن حرارت، احتمال اینکه نگین، چسب، لحیم یا اتصالات ظریف طلا حین آزمایش بسوزد یا جدا شود کاملا متحمل است.
روش تشخیص طلا از فلزات مشابه
متاسفانه در بسیاری از موارد، قطعه زیبا و درخشانی که در نگاه اول طلا به نظر می‌رسد در حقیقت نوعی فلز ارزان‌قیمت با ظاهر فریبنده است. فلزاتی مانند مس، برنج، برنز، تنگستن و استیل با روکشی رنگ طلایی یا پرداختی براق می‌توانند شباهت زیادی به طلای واقعی پیدا کنند.
بنابراین آگاهی از روش‌های تشخیص طلا از فلزات مشابه یک ضرورت است که آگاهی از آن‌ها می‌تواند از افتادن شخص در دام کلاهبرداری جلوگیری نمایند. در ادامه مجموعه‌ای از کاربردی‌ترین شیوه‌ها برای تشخیص طلا از فلزات مشابه را معرفی می‌کنیم.
روش تشخیص طلا از استیل
استیل یکی از رایج‌ترین فلزات در تولید زیورآلات فانتزی و بدلیجات است و شباهت ظاهری آن با طلا، بارها باعث سردرگمی خریداران شده است. این فلز به‌دلیل براق‌بودن، سنگینی نسبی و ماندگاری بالا در برابر آب و رطوبت در ساخت دستبند، زنجیر، حلقه و ساعت کاربرد فراوان دارد. اما برخلاف طلا ارزش پایینی دارد و از ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی خاص طلا برخوردار نیست. در ادامه، دو حالت روش تشخیص طلا از استیل را بررسی می‌کنیم.
تشخیص طلای سفید از استیل
طلای سفید در واقع طلای زردی است که با فلزاتی مانند نیکل یا پالادیوم آلیاژ شده و سپس با لایه‌ای نازک از رودیوم روکش می‌شود. این فلز از نظر رنگ بسیار نزدیک به استیل است اما درخشش متعادل‌تری دارد و سطح آن نیز نسبت به استیل نرم و یکنواخت‌تر است. برای تشخیص تشخیص طلای سفید از استیل نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- رنگ طلای سفید کمی مایل به کرم یا نقره‌ای گرم است، درحالی‌که استیل نقره‌ای خنک و کاملا براق است.
- استیل در برابر خراش مقاوم‌تر است ولی طلای سفید معمولاً آثار استفاده را زودتر نشان می‌دهد.
- طلای سفید عیار مشخص دارد و بررسی حک عیار آن طبق اطلاعاتی که در بخش قبل ارائه کردیم می‌تواند به تشخیص کمک کند.
- استیل به آهنربا واکنش نشان می‌دهد و جذب می‌شود، اما طلای سفید جذب نمی‌شود.
روش تشخیص طلای اصل از استیل زرد
برخی از انواع استیل، با آب‌کاری زرد یا رنگ طلایی عرضه می‌شوند و در ظاهر بسیار شبیه به طلای زرد هستند. با این حال، تفاوت‌هایی میان این دو فلز وجود دارد که با بررسی نکات زیر قابل‌تشخیص است:
- رنگ طلای زرد گرم‌تر به‌نظر می‌رسد. درحالی‌که استیل زرد درخشش غیر طبیعی دارد.
- سطح استیل زرد معمولا در اثر تماس با عرق بدن یا مواد شوینده کدر می‌شود، اما طلای اصل ثبات رنگ بالایی دارد.
- عیار طلای اصل بر سطح آن حک شده است. اما استیل زرد اغلب حکاکی عیار یا نام برند سازنده را ندارد.
روش‌های تشخیص طلا از نقره
در برخی موارد اگر با طلا و نقره سر و کار داشته باشید ممکن است در تشخیص آن‌ها با مشکل روبرو شوید. البته در این بخش منظور این نیست که نقره ارزشی ندارد یا انتخاب مناسبی برای خرید نیست. بلکه هدف این است که درنظر داشته باشیم ارزش نقره به‌مراتب از طلا پایین‌تر است و از نظر فیزیکی و شیمیایی نیز تفاوت‌های آشکاری با آن دارد. در ادامه راه‌های تمایز بین طلای سفید و نقره را بررسی می‌کنیم.
تشخیص طلای سفید از نقره
تشخیص طلای سفید از نقره با بررسی فاکتورهای زیر امکان‌پذیر است:
- رنگ: نقره خالص با عیار بالا رنگی سرد و مایل به خاکستری دارد. درحالی‌که طلای سفید به‌دلیل وجود روکش رودیوم، رنگی براق و متمایل به سفید روشن و گرم دارد.
- درخشش و بازتاب نور: سطح درخشنده طلای سفید یکنواخت و نرم است ولی نقره اغلب بازتاب نور تیزتری دارد.
- وزن: چگالی طلا بیشتر از نقره است. بنابراین در صورت مساوی‌بودن حجم دو قطعه، طلای سفید سنگین‌تر به‌نظر می‌رسد.
- حک عیار: نقره با کدهایی مانند ۹۲۵ یا کلمه «استرلینگ» (Sterling) مشخص می‌شود. اما طلای سفید دارای حک عیار طلا است.
- واکنش به مواد شیمیایی: نقره در تماس با هوا و رطوبت به‌مرور دچار تیرگی یا لکه‌های سیاه می‌شود. اما طلای سفید چنین واکنشی ندارد.
روش تشخیص طلا از برنج
برنج یکی از رایج‌ترین فلزاتی است که در تولید بدلیجات به‌کار می‌رود و به‌سبب رنگ زرد مایل به طلایی خود در بسیاری از موارد با طلای اصل اشتباه گرفته می‌شود. این فلز ترکیبی از مس و روی است و اگرچه شباهت ظاهری آن با طلا در نگاه اول زیاد است، اما از نظر فیزیکی، شیمیایی تفاوت‌های قابل‌توجهی با طلا دارد.
بسیاری از عرضه‌کنندگان زیورآلات فانتزی از برنج به‌عنوان جایگزینی ارزان‌قیمت برای طلا استفاده می‌کنند و گاهی حتی آن را به‌صورت آب‌کاری‌شده یا جلا‌داده‌شده عرضه می‌کنند. در این بخش به شما آموزش می‌دهیم که چطور می‌توانید با استفاده از روش‌هایی ساده اما مؤثر طلا را از برنج تشخیص دهید.
تشخیص طلا از برنج با وایتکس
وایتکس می‌تواند واکنش شیمیایی متفاوتی روی فلزات داشته باشد. طلا در برابر وایتکس کاملا مقاوم است و هیچ‌گونه تغییر رنگ، خوردگی یا لکه‌ای روی آن ایجاد نمی‌شود. اما برنج در تماس با وایتکس ممکن است تغییر رنگ دهد و سبز یا قهوه‌ای شود یا حتی تعدادی لکه بر سطح آن ایجاد شود.
تشخیص طلا از برنج با آبلیمو
آبلیمو حاوی اسید سیتریک است که می‌تواند با برخی فلزات واکنش نشان دهد. طلا در برابر آبلیمو مقاوم است و تغییر رنگ نمی‌دهد. اما اگر سطح فلز مورد نظر از برنج باشد، ممکن است پس از چند دقیقه تماس با آبلیمو دچار لکه یا تیرگی شود که نشانه‌ای از حضور فلزات اکسید شونده مانند مس یا روی در ترکیب قطعه است.
تشخیص طلا از برنج با سرکه
سرکه نیز مانند آبلیمو یک اسید ضعیف است. در این روش قطعه باید برای چند دقیقه درون سرکه سفید قرار داده شود. اگر تغییر رنگ یا تیرگی مشاهده شد، به‌احتمال زیاد قطعه از جنس برنج یا ترکیبی از فلزات ارزان‌قیمت است.
تشخیص طلا از برنج با جوهر نمک
جوهر نمک یک اسید قوی و خطرناک است که همچنان بر طلا تأثیری ندارد. اما می‌تواند موجب تغییر رنگ آنی، ایجاد بخار سبز یا خوردگی سطحی بر برنج شود. توجه داشته باشید که این آزمایش باید در فضای باز، با تجهیزات ایمنی و توسط فردی باتجربه انجام شود.
تشخیص طلا از برنج با یخ
چگالی بالای طلا باعث می‌شود که در تماس با یخ، گرمای بیشتری را جذب و سریع‌تر یخ را آب کند. در مقابل برنج دارای چگالی پایین‌تری است و این واکنش کمتر اتفاق می‌افتد. البته این روش تنها برای مقایسه هم‌زمان دو قطعه مشابه و هم‌اندازه کاربرد دارد و نمی‌تواند به‌تنهایی برای نتیجه‌گیری قطعی استفاده شود.
تشخیص طلا از برنج با حرارت و سوزاندن
برنج در برابر حرارت مستقیم سیاه یا سبز می‌شود و ممکن است بوی فلز سوخته از خود آزاد کند. اما طلا به‌دلیل پایداری حرارتی بالا، در برابر حرارت مستقیم تغییر نمی‌کند.
تشخیص انواع طلا از تقلبی و بدل
خرید زیورآلات از طلافروشی‌های رسمی و با دریافت فاکتور آرامش‌خاطر را برای خریدار به ارمغان می‌آورد. اما اصالت طلا به شکل سکه و شمش و آب شده دشوارتر و تخصصی‌تر است. آگاهی از روش‌های تشخیص سکه تقلبی یا طلای آب شده غیرمعتبر می‌تواند از بروز زیان‌های سنگین جلوگیری کند. در ادامه این بخش، به بررسی روش‌های تشخیص سکه اصل از تقلبی و شناسایی طلای آب شده واقعی از بدل می‌پردازیم.
تشخیص سکه اصل از تقلبی
سکه‌های طلا که شامل سکه‌های رسمی بهار آزادی و بانکی هستند، به‌دلیل ارزش و نقدشوندگی بالا، همواره هدف کلاهبرداری بوده‌اند. توجه داشته باشید که مهمترین گام در تشخیص سکه اصل از تقلبی، شناخت نوع سکه است. سکه‌های رایج در ایران به دو دسته اصلی تقسیم می‌شون. سکه‌های طرح قدیم (بدون تصویر چهره) که عمدتاً پیش از سال ۱۳۷۰ ضرب شده‌اند و طرح جدید (امامی) که دارای تصویر حضرت امام خمینی هستند و توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۷۰ به بعد عرضه شده‌اند. برای تشخیص اصالت سکه‌ها معیارهای کلیدی زیر را مدنظر داشته باشید:
وزن استاندارد سکه
هر نوع سکه رسمی دارای وزن مشخص و غیرقابل‌تغییری است که به‌عنوان یکی از معیارهای کاربردی در تشخیص اصالت به‌کار می‌رود. تمام سکه بهار آزادی باید دقیقا ۸.۱۳۳ گرم باشد. همچنین وزن نیم‌سکه ۴.۰۶۶ گرم، ربع‌سکه ۲.۰۳۳ گرم و سکه‌ی یک‌گرمی ۱.۰۱ گرم است. حتی اختلافی در حد چند صدم گرم می‌تواند نشانه‌ای از تقلبی بودن باشد.
ابعاد و ضخامت استاندارد سکه
قطر تمام‌سکه باید حدود ۲۲ میلی‌متر و ضخامت آن در حدود ۱.۴ میلی‌متر باشد. سکه‌های کوچک‌تر نیز به‌تناسب اندازه، ابعاد و ضخامت متفاوت دارند. قطر نیم‌سکه حدود ۱۹ میلی‌متر، قطر ربع‌سکه حدود ۱۶ میلی‌متر و قطر سکه یک‌گرمی حدود ۱۳/۳ میلی‌متر است. برای تشخیص دقیق این ویژگی‌ها استفاده از کولیس و ابزارهای اندازه‌گیری دقیق توصیه می‌شود.
عیار سکه‌های طلا
عیار تمامی سکه‌های رسمی بانک مرکزی ۲۱.۶ یا ۹۰۰ در هزار است. این عدد نشان می‌دهد که ۹۰ درصد وزن سکه از طلا و ۱۰ درصد آن از فلزات دیگر تشکیل شده است. سکه‌هایی که با عیار متفاوتی عرضه شوند، یا فاقد عیار مشخص باشند، نمی‌توانند اصیل تلقی شوند. عیار پایین‌تر معمولاً در سکه‌های تقلبی یا سکه‌هایی که خارج از شبکه ضرب بانک مرکزی تولید شده‌اند دیده می‌شود.
کیفیت ضرب و جزئیات ظاهری سکه
نوشته، برجستگی و جزئیات چهره حک‌شده روی سکه باید کاملاً واضح، یکدست و دقیق باشند. سکه‌های تقلبی اغلب دارای لبه‌های مات، نوشته‌های کم‌رنگ و نامتقارن هستند.
مغناطیسی‌نبودن سکه
سکه طلا نباید به آهنربا جذب شود. جذب‌شدن نشانه استفاده از فلزات ناخالص یا مغناطیسی است.
تشخیص طلای آب شده از تقلبی
طلای آب شده یکی از حساس‌ترین انواع طلا در بازار ایران است؛ چرا که برخلاف زیورآلات یا سکه‌های بانکی، معمولاً شکل ظاهری استاندارد، شماره سریال، فاکتور رسمی یا مهر تولیدکننده ندارد. طلای آب شده در واقع همان طلای ذوب‌شده است که از طلاهای دست دوم، شکسته به دست می‌آید.
یکی از دلایلی که موجب شده بسیاری از خریداران به‌سمت طلای آب شده گرایش پیدا کنند، نداشتن اجرت ساخت و طراحی در این نوع طلا است. در حالی‌که زیورآلات معمولی همراه با هزینه قابل‌توجهی بابت اجرت و مالیات عرضه می‌شوند، طلای آب شده تنها به قیمت روز طلا خرید و فروش می‌شود و همین موضوع، آن را برای سرمایه‌گذاران و کسانی که به‌دنبال خرید اقتصادی هستند، جذاب کرده است. البته این مزیت نباید باعث شود که خطر تقلب در خرید نادیده گرفته شود.
آزمایش ری‌گیری
یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص اصالت و خلوص طلای آب شده، آزمایش ری‌گیری است. این آزمایش در مراکز رسمی عیارسنجی و زیر نظر اتحادیه طلا و جواهر انجام می‌شود. در فرآیند ری‌گیری، نمونه‌ای بسیار کوچک در حدود چند دهم گرم از قطعه طلای آب شده برداشته شده و پس از ذوب مجدد و جداسازی فلزات ناخالص، عیار دقیق طلا با دقت بالا محاسبه می‌شود.
نتیجه این آزمایش به‌صورت رسمی در قالب برگه‌ای از طرف آزمایشگاه صادر می‌شود که روی آن عیار دقیق قطعه درج شده است. در بسیاری از موارد نیز همین عدد پس از تأیید روی قطعه طلای آب شده نیز با قلم‌زنی یا ضرب دستی حک می‌شود تا در معاملات بعدی نیز قابل استناد باشد. طلایی که بدون ری‌گیری وارد بازار می‌شود یا فاقد برگه عیار معتبر است، حتما باید مورد آزمایش قرار گیرد.
ابزارهای سنگ محک
درصورتی‌‌که طلای آب شده مدنظر شما هیچ‌گونه اطلاعات حک‌شده‌ای مانند عیار، مهر کارخانه یا شماره سریال ندارد و از طرفی به آزمایشگاه‌های ری‌گیری نیز دسترسی ندارید، می‌توانید به سراغ گزینه‌های بعدی بروید که استفاده از سنگ محک و اسید مخصوص عیارسنجی یا دستگاه XRF (طیف‌سنج اشعه ایکس) هستند. این ابزارها می‌توانند بدون آسیب‌زدن به قطعه درصد خلوص واقعی طلا را تعیین کنند.
روش آزمون سنگ محک را در بخش‌های قبل نیز معرفی کردیم. این روش سال‌ها است که در طلافروشی‌ها و کارگاه‌های حرفه‌ای به کار می‌رود. طی این روش قطعه طلا را روی سنگ محک می‌کشند تا اثری سطحی از آن باقی بماند، سپس قطره‌ای از اسید با عیار مشخص روی آن می‌ریزند. اگر رد طلا در برابر اسید مقاومت کند و پاک نشود، می‌توان نتیجه گرفت که عیار قطعه با اسید مورد استفاده مطابقت دارد. در غیر این‌صورت طلا تقلبی است.
ظاهر طلای آب شده
ظاهر طلای آب شده نیز می‌تواند سرنخ‌هایی مهم برای تشخیص اصالت ارائه دهد. بسیاری از قطعات تقلبی با سطحی براق، صاف و صیقلی عرضه می‌شوند تا حس خلوص، کیفیت و ارزش ظاهری را القا کنند. در مقابل طلای آب شده واقعی اغلب ظاهری نیمه‌خام، ناصاف و فاقد پرداخت‌های صنعتی یکدست دارد؛ چرا که مستقیما پس از ذوب و بدون فرآوری خاص قالب‌گیری شده است. این نوع طلا دارای لبه‌های تیز، شکست‌های سطحی یا حتی ردهای خنک‌شدگی نامنظم است که با نگاه دقیق می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد.
اگر رنگ قطعه بیش از حد زرد، براق یا یکدست باشد یا در بافت آن رگه‌هایی با رنگ سبز، خاکستری یا تیره دیده شود، احتمال وجود ناخالصی یا آلیاژهای غیرمجاز افزایش می‌یابد. وجود این رنگ‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ترکیب فلزاتی مانند مس، نیکل یا سرب باشد که در ساخت طلاهای تقلبی برای کاهش هزینه و افزایش وزن استفاده می‌شوند.
وزن و چگالی طلای آب شده
در بررسی اصالت طلای آب شده، وزن و چگالی قطعه از عوامل کلیدی به‌شمار می‌روند. طلا فلزی سنگین با چگالی مشخص است و هرگونه مغایرت از این مشخصات می‌تواند نشانه‌ای از وجود ناخالصی یا ترکیب با فلزات دیگر باشد. اگر ابعاد یک قطعه نسبت به وزن آن بیش از حد بزرگ یا به‌طور غیرمعمول کوچک باشد، باید نسبت به ترکیب فلز شک کرد. چنین حالتی ممکن است ناشی از استفاده عمدی از فلزات ارزان‌قیمت یا سنگین‌تر مانند سرب، برنج یا حتی تنگستن باشد.
در این نوع تقلب، فلز جایگزین به‌گونه‌ای انتخاب می‌شود که وزن کلی قطعه را بالا نگه دارد و در نگاه اول ارزش آن را بیشتر از واقعیت جلوه دهد. این تکنیک در قطعات فاقد مهر یا فاکتور، رواج بیشتری دارد. برای بررسی دقیق‌تر این موارد می‌توانید از ترازوهای حساس و آزمون حجم‌سنجی یا حتی مقایسه دستی با قطعات طلا دیگر استفاده کنید.
بستر خرید طلای آب شده
نکته کلیدی دیگر در تشخیص و اطمینان از اصالت طلای آب شده، مبدأ خرید آن است. در بسیاری از موارد، خرید از فروشندگان ناشناس که فاقد مجوز رسمی هستند یا طلای آب شده را بدون فاکتور معتبر ارائه می‌کنند، منجر به دریافت طلای تقلبی یا دارای ناخالصی می‌شود. طلای آب شده معتبر از سوی کارگاه‌های رسمی تحت نظارت اتحادیه یا طلافروشان مجاز عرضه می‌شود و همراه آن باید مدارکی مانند گواهی آزمایش عیار، مشخصات کامل فروشنده، کد شناسایی یا شماره ثبت قطعه نیز ارائه شود.
در این میان، انتخاب یک فروشنده معتبر و شفاف، نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش ریسک دارد. سایت طلانو یکی از مجموعه‌هایی است که با ارائه خدمات خرید طلای آب شده توانسته است جایگاه قابل اعتمادی در میان خریداران پیدا کند.
باورهای غلط در تشخیص طلای اصل از بدل
در میان مردمی که دغدغه خرید و فروش طلا را دارند، باورهایی رواج دارد که پشتوانه‌ی علمی ندارند. این تصورات نادرست می‌توانند افراد را در دام تصمیم‌گیری‌های اشتباه بیندازند. آشنایی با این باورهای غلط در تشخیص طلای اصل از تقلبی برای هر کسی که با طلا سروکار دارد ضروری است. در ادامه مهمترین باورهای غلط در تشخیص طلای اصل از بدل را بررسی می‌کنیم:
«اگر طلا سنگین باشد، حتما اصیل است.»
این تصور نادرست است. گرچه طلا فلزی سنگین است، اما برخی فلزات ارزان‌قیمت مانند تنگستن یا سرب نیز چگالی مشابهی دارند و می‌توانند در قالب طلای فیک استفاده شوند. اتکای تنها به وزن برای تشخیص اصالت طلا کافی نیست و می‌تواند به تصمیم‌گیری اشتباه منجر شود.
«طلای اصل رنگش با هیچ‌چیزی تغییر نمی‌کند.»
درست است که طلا در برابر خوردگی مقاوم است، اما آلیاژهای طلای پایین‌عیار یا طلای ترکیب‌شده با فلزات دیگر ممکن است با گذر زمان یا تماس با مواد شیمیایی تغییرات جزئی در رنگ یا درخشش نشان دهند. از سوی دیگر فلزات تقلبی با پرداخت ظاهری براق نیز در کوتاه‌مدت تغییری نمی‌کنند و همین موضوع گاهی موجب اشتباه می‌شود.
«اگر روی قطعه‌ای عیار ۷۵۰ حک شده باشد، حتما طلاست.»
اگرچه وجود حک عیار مهم است، اما تضمینی بر اصالت طلا نیست. برخی کلاهبرداران با استفاده از ابزارهای دستی اقدام به حکاکی جعلی عیار می‌کنند. بنابراین، بررسی عیار باید با روش‌های معتبر مانند ری‌گیری و عیارسنجی دقیق همراه باشد.
«طلای اصل به پوست نمی‌چسبد یا سیاه نمی‌شود.»
این جمله در هر شرایطی صدق نمی‌کند. گاهی عواملی مانند تعریق بدن، اسیدی‌بودن پوست یا حتی نوع لوازم آرایشی می‌توانند در تماس با طلا واکنش‌هایی ایجاد کنند که در طلاهای اصل با عیار پایین نیز بیشتر به چشم می‌خورند. بنابراین سیاه نشدن طلا و به پوست نچسبیدن آن معیار قابل اطمینانی برای اصل بودن آن نیستند.
«اگر طلا را گاز بگیرید و نرم باشد، اصل است.»
این روش قدیمی که برگرفته از سنجش چگالی و نرمی طلای خالص در گذشته است، امروزه عملا کارایی ندارد. اولا که طلاهای موجود در بازار عمدتا آلیاژ هستند و طلای دارای عیار ۲۴ و نرم نیستند. ثانیا این روش می‌تواند به دندان آسیب بزند. همچنین فلزاتی مانند سرب نیز نرم هستند و می‌توانند باعث اشتباه شوند.
«طلای اصل همیشه فاکتور دارد، اگر فاکتور نداشت، فیک است.»
داشتن فاکتور شرط اطمینان است، اما نبود آن لزوما به‌معنای تقلبی‌بودن نیست. ممکن است قطعه دست‌دوم باشد یا از منبع معتبر ولی بدون فاکتور تهیه شده باشد. در چنین مواردی، ارزیابی قطعه و عیارسنجی آن راحت‌تر از قضاوت بر حسب بود و نبود فاکتور می‌تواند به تشخیص طلای اصل از فیک کمک کند.
با این روش‌ها همیشه طلای واقعی بخرید
لب کام این است که چه به‌دنبال سرمایه‌گذاری باشید و چه بخواهید طلا را برای استفاده روزمره خریداری کنید، آگاهی از روش‌های تشخیص طلای اصل از تقلبی یک ضرورت است، نه انتخاب. بازار امروز ایران، پر از نمونه‌های طلایی است که در ظاهر براق و اصل به‌نظر می‌رسند، اما در واقعیت می‌توانند منشأ ضرر مالی سنگین باشند. شناخت دقیق تفاوت‌های بین طلای اصل و فیک، بررسی نشانه‌های ظاهری، استفاده از ابزارهای عیارسنجی و مهم‌تر از همه، خرید از منابع معتبر همان نخ مویی است که میان یک انتخاب هوشمندانه و یک اشتباه سنگین تمایز ایجاد می‌کند.
